Aṇguttara Nikāya
VIII. Aṭṭhaka Nipāta
VI. Gotamī Vagga aka Sa-ādhāna-Vagga
Sutta 54
Vyaggha-Pajja Suttaṃ
Adapted from the 1995 edition of the digital version of the Sri Lanka Buddha Jayanti Tripitaka Series.
[1][pts][than][nara] Evaṃ me sutaṃ:|| ||
Ekaṃ samayaṃ Bhagavā Koliyesu viharati Kakkarapattaṃ nāma Koliyānaṃ nigamo.|| ||
Atha kho Dīghajāṇu Koliyaputto yena Bhagavā ten'upasaṇkami.|| ||
Upasaṇkamitvā Bhagavantaṃ abhivādetvā eka-m-antaṃ nisīdi.|| ||
Eka-m-antaṃ nisinno kho Dīghajāṇu Koliyaputto Bhagavantaṃ etad avoca:|| ||
'Mayaṃ bhante, gihī kāma-bhogī.|| ||
Putta-sambādha-sayanaṃ ajjhāvasāma,||
kāsika-candanaṃ pacc'anubhoma,||
mālā-gandha-vilepanaṃ dhārayāma,||
jāta-rūpa-rajataṃ sādiyāma.|| ||
Tesaṃ no bhante,||
Bhagavā amhākaṃ tathā dhammaṃ desetu,||
ye amhākaṃ assa dhammā diṭṭha-dhamma-hitāya diṭṭha-dhamma-sukhāya samparāya sukhāyā' ti.|| ||
■
2. Cattāro'me Vyaggha-pajja, dhammā kula-puttassa diṭṭha-dhamma-hitāya saṃvaṭṭanti diṭṭha-dhamma-sukhāya.|| ||
Katame cattāro?|| ||
3. Uṭṭhāna-sampadā||
ārakkha-sampadā||
kalyāṇa-mittatā||
sama-jīvikatā.|| ||
§
4. Katamā ca Vyaggha-pajja, uṭṭhāna-sampadā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja kula-putto yena kamma-ṭ-ṭhānena jīvikaṃ kappeti,||
yadi kasiyā||
yadi vaṇijjāya||
yadi go-rakkhena||
yadi issatthena,||
yadi rāja-porisena||
yadi sipp'aññatarena.|| ||
Tattha dakkho hoti analaso tatrupāyāya vimaṃsāya samannāgato alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātuṃ.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, uṭṭhāna-sampadā.|| ||
■
5. Katamā ca Vyaggha-pajja, ārakkha-sampadā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja, kula-puttassa bhogā honti [282] uṭṭhānaviriyādhigatā bāhā-bala-paricitā sedāvakkhittā dhammikā dhamma-laddhā,||
te ārakkhena guttiyā sampādeti||
'Kitti me ime bhoge n'eva rājāno hareyyuṃ,||
na corā hareyyuṃ,||
na aggi ḍaheyya,||
na udakaṃ vaheyya,||
na appiyā dāyāda hareyyun' ti?|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, ārakkha-sampadā.|| ||
■
6. Katamā ca Vyaggha-pajja, kalyāṇamittatā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja, kula-putto yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati.|| ||
Tatta ye te honti gahapati vā gahapiputto vā daharā vā vuddhasīlino vuḍḍhā vā vuddhasīlino saddhā-sampannā sīla-sampannā cāga-sampannā paññā-sampannā,||
tehi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati.|| ||
Yathā rūpānaṃ saddhā-sampannānaṃ saddhā-sampadaṃ anusikkhiti,||
yathā-rūpānaṃ sīla-sampannānaṃ sīla-sampadaṃ anusikkhati,||
yathā-rūpānaṃ cāga-sampannānaṃ cāga-sampadaṃ anusikkhati,||
yathā-rūpānaṃ paññā-sampannānaṃ paññā-sampadaṃ anusikkhati.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, kalyāṇa-mittatā.|| ||
■
7. Katamā ca Vyaggha-pajja, sama-jīvitā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja, kula-putto āyañ ca bhogānaṃ viditvā vayañ ca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappetī na āccogāḷhaṃ na ātihīnaṃ,||
'Evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati,||
na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī' ti.|| ||
Seyyathā pi Vyaggha-pajja, tulādhāro vā tulādhārantevāsi vā tulaṃ paggahetvā jānāti|| ||
'Ettakena vā onataṃ ettakena vā unnatan' ti.|| ||
Evam eva kho Vyaggha-pajja,||
kula-putto āyañ ca bhogānaṃ viditvā vayañ ca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti,||
na ca accogāḷhaṃ ta atihīnaṃ.|| ||
'Evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya [283] ṭhassati,||
na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī' ti.|| ||
Sac'āyaṃ Vyaggha-pajja, kula-putto appāyo samāno uḷāraṃ jīvikaṃ kappeti,||
tassa bhavanti vattāro:|| ||
'Udumbarakhādīkaṃ vāyaṃ,||
kula-putto bhoge kādatī' ti.|| ||
Sace panāyaṃ Vyaggha-pajja,||
kula-putto mahāyo samāno kasiraṃ jīvikaṃ kappeti,||
tassa bhavanti vattāro:|| ||
'Ajaddhumārikaṃ vāyaṃ,||
kula-putto marissatī' ti.|| ||
Yato ca khvāyaṃ Vyaggha-pajja,||
kula-putto āyañ ca bhogānaṃ viditvā vayañ ca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti na accogāḷhaṃ na atihīnaṃ:|| ||
'Evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati,||
na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī' ti.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, sama-jīvitā.|| ||
§
8. Evaṃ samuppannānaṃ Vyaggha-pajja bhogānaṃ cattāri apāya-mukhāni honti:||
itthidhutto hoti||
surādhutto||
akkhadhutto||
pāpa-mitto pāpa-sahāyo pāpa-sampavaṇko.|| ||
Seyyathā pi Vyaggha-pajja,||
mahato taḷākassa cattāri c'eva apāya-mukhāni.|| ||
Cattāri ca apāya-mukhāni,||
tassa puriso yāni c'eva āya-mukhāni tāni pidabheyya,||
yāni ca apāya-mukhāni tāni vivareyya,||
devo ca na sammā dhāraṃ anuppaveccheyya,||
evaṃ hi tassa Vyaggha-pajja mahato taḷākassa pārihāni yeva pāṭikaṇkha no vuddhī.|| ||
Evam eva kho Vyaggha-pajja,||
evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri apāya-mukhāni honti:||
itthidhutto hoti||
surādhutto||
akkhadhutto||
pāpa-mitto pāpa-sahāyo pāpa-sampavaṇko.|| ||
-◦-
9. Evaṃ samuppannānaṃ Vyaggha-pajja,||
bhogānaṃ cattārī āya-mukhāni honti:|| ||
Na itthidhutto hoti||
na surādhutto||
na [284] akkhadhutto,||
kalyāṇa-mitto kalyāṇa-sahāyo kalyāṇa-sampavaṇko.|| ||
Seyyathā pi Vyaggha-pajja,||
mahato taḷākassa cattāri c'eva āya-mukhāni,||
cattāri ca apāya-mukhāni,||
tassa puriso yāni c'eva āya-mukhāni tāni vivareyya,||
yāni ca apāya-mukhāni tāni pidaheyya,||
devo ca sammā dhāraṃ anuppaveccheya,||
evaṃ hi tassa Vyaggha-pajja,||
mahato taḷākassa vuddhi yeva pāṭikaṇkhā no parihāni,||
evam eva kho Vyaggha-pajja,||
evaṃ samuppannā bhogānaṃ cattāri āya-mukhāni honti:||
na itthidhutto hoti,||
na surādhutto,||
na akkhadhutto,||
kalyāṇa-mitto kalyāṇa-sahāyo kalyāṇa-sampavaṇko.|| ||
Ime kho Vyaggha-pajja, cattāro dhammā kula-puttassa diṭṭha-dhamma-hitāya saṃvaṭṭanti,||
diṭṭha-dhammasukhāyāti.|| ||
§
10. Cattāro me Vyaggha-pajja, dhammā kula-puttassa samparāyahitāya saṃvaṭṭanti samparāya-sukhāya.|| ||
Katame cattāro?|| ||
11. Saddhā-sampadā||
sīla-sampadā||
cāga-sampadā||
paññā-sampadā.|| ||
■
12. Katamā ca Vyaggha-pajja, saddhā-sampadā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja, kula-putto saddho hoti,||
sadda-hati Tathāgatassa bhodhi:||
iti pi so Bhagavā arahaṃ Sammā Sambuddho vijjajacaraṇa-sampanno Sugato loka-vidū anuttaro purisa-dhamma-sārathi Satthā deva-manussānaṃ Buddho Bhagavā ti.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, saddhā-sampadā.|| ||
■
13. Katamā ca Vyaggha-pajja, sīla-sampadā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja kula-putto pāṇ-ā-tipātā paṭivirato hoti adinn'ādānā paṭivirato hoti kāmesu micchā-cārā paṭivirato hoti,||
musā-vādā paṭivirato hoti||
surā-mera-yamajja-pamā-daṭṭhānā paṭivirato hoti.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, sīla-sampadā.|| ||
■
14. Katamā ca Vyaggha-pajja, cāga-sampadā?|| ||
Idha Vyaggha-pajja, kula-putto vigata-mala-maccherena cetasā agāraṃ ajjhā-vasati mutta-cāgo payatapāṇi vossagga-rato yāvayogo dāna-saṃvibhāga-rato.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja, cāga-sampadā.|| ||
■
15. Katamā ca Vyaggha-pajja paññā-sampadā?|| ||
[285] Idha Vyaggha-pajja, kula-putto paññavā hoti||
udayatthāgāminiyā paññāya samannāgato,||
ariyāya nibbedhi-kāya sammā-dukkha-k-khaya-gāminiyā.|| ||
Ayaṃ vuccati Vyaggha-pajja paññā-sampadā.|| ||
Ime kho Vyaggha-pajja, cattāro dhammā kula-puttassa samparāyahitāya saṃvaṭṭanti samparāya-sukhāyā ti.|| ||
Uṭṭhātā kammadheyyesu appamatto vidhānavā,||
Samaṃ kappeti jīvikaṃ sambhataṃ anurakkhati.|| ||
Saddho sīlena sampanno vadaññū vītamaccharo,||
Niccaṃ Maggaṃ visodheti sotthānaṃ samparāyikaṃ|| ||
Icc'ete aṭṭha dhammā ca saddhassa gharam esino,||
Akkhātā saccanāmena ubhayattha sukhāvahā.|| ||
Diṭṭha-dhamma-hitatthāya samparāya-sukhāya ca||
evam etaṃ gaha-ṭ-ṭhānaṃ cāgo puññaṃ pavaḍḍhatī ti.|| ||
